Enfin ik naar die Russen van rond de dertig jaar, gok ik. Jasje met de vier gouden strepen imponerend onder hun neus drukken. Vroeger hadden we nog een pet, maar die werd als te autoritair geacht en is er helaas niet meer. Dan maar met mijn zware stem rustig, beleefd maar streng uitleggen en toespreken. En ja het werkt altijd. Ervaring, inzicht en intimidatie is de meester bij deze Russische passagiers.

Deze schriftelijke waarschuwing, "Notice of Violation" is niet zomaar een formaliteit. Het is een cruciaal instrument om eerst een waarschuwing te geven. Zie het als een gele kaart en om gezag te vestigen in de cabine wanneer instructies, in dit geval over de vliegveiligheid, genegeerd worden. In mijn carrière heb ik tientallen incidenten meegemaakt, van luidruchtig gedrag tot situaties waarin bemanningsleden verbaal of ook echt fysiek zijn aangevallen.

Volgens de IATA is het aantal meldingen van onhandelbare passagiers wereldwijd gestegen. In 2023 was er gemiddeld één incident per 480 vluchten, een duidelijke toename ten opzichte van het jaar daarvoor. De oorzaken zijn uiteenlopend. Soms weigert een passagier simpelweg om op haar/zijn geboekte stoel te gaan zitten of loopt hij/zij naar het toilet terwijl het seatbelt-sign brandt en het toestel nog niet van de gate is vertrokken.

Bedreigender wordt het wanneer alcohol of drugs in het spel zijn, vooral op vakantievluchten rond het weekend. Hier gaat het om gedrag dat het welzijn en de veiligheid van andere passagiers en de crew serieus in gevaar kan brengen. Digitale media staan vol met voorbeelden waarin bemanning wordt uitgescholden, geduwd of bespuugd.

Mijn professionele grens word bereikt wanneer er sprake is van bedreiging of ongewenste aanraking van de crew of passagiers. En toch zijn er vaak al vroeg signalen zichtbaar. Mijn advies aan alle crewleden is dan ook om goed en rustig te scannen bij het lopen vlakbij jouw vertrekgate. Let op personen die luidruchtig zijn, of op hen die met een kater stil in een hoekje hangen. Ook het grondpersoneel speelt hierin een zeer belangrijke rol. Zij zijn dé eerste linie in het signaleren en doorgeven van mogelijk problematisch gedrag en dus het voorkomen van tijdsverlies voor andere passagiers en kosten voor de luchtvaartmaatschappij.

Betast door dronken mannen
Laat me afsluiten met een situatie die me altijd is bijgebleven. We schrijven voorjaar 2004, een dagvlucht met een Fokker 70 naar Tallinn Estland. De zeer knappe stewardess komt in de cockpit en zegt dat ze wordt lastiggevallen en betast door drie dronken mannen, vermoedelijk afkomstig uit Tallinn. Ik pak de intercom en spreek ze direct toe: "De heren (dat waren ze niet qua gedrag) op stoel 2A, 2D en 2F dienen hun handen thuis te houden en alle instructies van de crew 100% op te volgen totdat de deur open is. Zo niet, dan maken we linksomkeert naar Helsinki waar de Finse politie op jullie zal wachten.”

Ik kon het applaus door de cockpitdeur heen horen. Uiteindelijk landen we in Tallinn, waar de politie ook al klaarstond. Wat gebeurt er? Ze lopen arm in arm, lachend over het platform, met de agenten mee als oude bekenden.

In dit soort gevallen is de juridische ruimte beperkt. Volgens de Wet Luchtvaart en het Wetboek van Strafrecht valt een Nederlands geregistreerd toestel onder Nederlandse jurisdictie zodra de deuren gesloten zijn. Toch blijkt uit de praktijk dat vervolging in internationale context erg lastig blijft. Het Verdrag van Tokio uit 1963 biedt/bood enige bescherming, maar heeft forse hiaten. Daarom werd in 2014 het Montreal Protocol opgesteld. Dit protocol verplicht naast het registratieland ook het land van landing, waar  de kist geleased is en de thuisbasis van de luchtvaartmaatschappij om rechtsmacht te vestigen bij incidenten. Helaas blijft een brede ratificatie van dit protocol uit.

Grote luchtvaartlanden zoals de VS en het VK hebben het nog niet geratificeerd. Dit maakt de aanpak van ordeverstoringen fragmentarisch en vaak ineffectief, zoals in Tallinn. Het gevolg is dat incidenten onvoldoende worden bestraft en dat dit gedrag in sommige gevallen zelfs genormaliseerd wordt. Dat is dus het werkelijke probleem. 

De cijfers in Nederland bevestigen dit. In 2023 registreerde het Analysebureau Luchtvaartvoorvallen meer dan 1100 meldingen van ordeverstorende passagiers. KLM meldde in 2024 een stijging van 52 procent ten opzichte van 2022 en bij Transavia bedroeg de stijging zelfs 168 procent! Toch maar met de leaseauto naar de camping dan?

Met ruim 76 miljoen passagiers op Nederlandse luchthavens in 2024 is de uitdaging groter dan ooit. "Unruly passengers" zijn geen bijzaak. Ze vormen een reële dreiging voor de veiligheid aan boord en kunnen tot aanzienlijke kosten leiden, van vertragingen tot uitwijken met alle extra ongemakken van dien.

Internationale gemeenschap moet het eens worden
De luchtvaart verdient betere bescherming en dat begint met bewustzijn, preventie en een daadkrachtig werkbaar juridisch kader. Zoals er in de cockpit geen plaats is voor onzekerheid, is een vliegtuig geen plek voor grensoverschrijdend gedrag. Het is tijd dat de internationale gemeenschap het eens wordt over heldere regels, zodat bemanningen niet langer machteloos staan tegenover wangedrag in een aluminium buis op 10 kilometer hoogte.

Maar ja, in deze tijd speelt er nog wat anders in de wereld, toch? Dus tot die tijd is het aan de (ground)crew. Preventief scannen bij de gate helpt ook!